Demokrat Başkan John F. Kennedy’nin suikast sonucu hayatını kaybetmesinin ardından, Başkan Yardımcısı Lyndon B. Johnson, 1968 yılında yeniden aday olma isteğini ulusal televizyonda yaptığı bir konuşmayla duyurdu. Johnson, “Partimin adaylığını bir dönem daha aramayacağım ve kabul etmeyeceğim,” ifadesiyle bu kararı net bir şekilde açıkladı.
Bu açıklamalar, 1968 Başkanlık Seçimleri’ni sarsarak Cumhuriyetçi Richard Nixon’ın zaferiyle sonuçlanmasına yol açtı. Nixon, o dönemde Kennedy’ye karşı kaybeden bir isimdi.
Johnson’ın kesin tavrı ile Donald Trump’ın üçüncü dönemle ilgili son açıklamalarını kıyaslamak ilginç bir bakış açısı sunuyor.
Trump, gazetecilere yaptığı açıklamada, “Bu konuyu gerçekten düşünmedim,” diyerek, potansiyel halefleri olan Başkan Yardımcısı JD Vance ve Dışişleri Bakanı Marco Rubio’ya da atıfta bulundu. Ancak Trump, “Ama, şimdiye kadarki en iyi anket sonuçlarını elde ettim,” diyerek bir umut ışığı da yaktı. Anketler, Trump’ın onay oranının yüzde 50’nin altında olduğunu gösteriyor.
Johnson, 1968’de yeniden aday olma hakkına sahipken, Trump, 22. Anayasa Değişikliği gereği üçüncü bir dönem için aday olamamaktadır.
Ancak gündemde başka bir seçenek de mevcut: Başkan Yardımcısı adayı olmak ve seçilen Başkan’ın zaferinden sonra istifa etmesi, böylece Trump’ın yasal olarak Başkan olarak atanması. Trump, bu öneriyi kurnazca bulduğunu ifade ederek, “Bence insanlar bunu sevmezler, çünkü çok kurnazca. Bu doğru olmaz. Bunu yapmana izin verilir, ama ben yapmazdım,” dedi.
Kanuna göre, Başkan’ın ölümü, istifası veya azledilmesi durumunda Başkanlık görevine Başkan Yardımcısı getirilir.
“Kimse etkisiz bir Başkan olmak istemez”
CNN’den Aaron Blake, Trump’ın bu tür açıklamaları sona erdirmeyecek birçok nedeni olduğunu vurguladı. Bu nedenler arasında etkisiz bir Başkan olma korkusu da yer alıyor.
Trump’ın en yakın müttefiklerinden biri olan Steve Bannon, Trump’ın görevde kalması için planlar yaptıklarını belirtti, ancak detayları paylaşmaktan kaçındı. Trump, kamuoyunu belirli fikirlere hazırlamak için çevresindeki kişilerin fikirlerini paylaşmasını teşvik eden bir lider olarak biliniyor.
Bannon, Trump’ın 2020 seçimlerini kaybettikten sonra 2021’de görevde kalması gerektiğini savunan isimler arasında yer alıyor. Bannon ve Trump’ın geçmişte sergiledikleri davranışlar, anayasa sınırları içinde her zaman kalmamış gibi görünüyor.
Bannon, “Trump 2028’de Başkan olacak ve insanlar buna alışmak zorunda,” ifadelerini kullandı.
Anayasal engeller
Franklin D. Roosevelt’in dördüncü dönemi sırasında vefat etmesinin ardından kabul edilen ve iki dönem Başkanlık yapanların yeniden seçilmesini engelleyen 22. Anayasa Değişikliği’nde bazı boşlukların olamayacağına dair pek çok şey yazılmıştır. Açıklama oldukça basit: “Hiç kimse iki defadan fazla Başkanlık görevine seçilemez ve başka bir kişinin Başkan olarak seçildiği bir dönem boyunca iki yıldan fazla süreyle Başkanlık görevini yürüten veya Başkan vekilliği yapan hiç kimse bir defadan fazla Başkanlık görevine seçilemez.”
Trump’ı Başkan Yardımcısı olarak seçme önerisi, 12. Yasa Değişikliği ile ilgili sorunlar doğurabilir: “Anayasal olarak Başkanlık görevine seçilemeyecek hiç kimse, Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcılığı görevine seçilemez.”
Trump, 3.0’a yer açmak için istifa edebilir mi? Bu önerilen plan, Rusya lideri Vladimir Putin’in yıllar önce uyguladığı bir stratejiye benzer. Putin, güvenilir yardımcısı Dmitry Medvedev’in bir dönem onun yerine geçmesini sağlayarak anayasal görev süresi sınırlamasını aşmayı başardı. O zamandan bu yana Rus yasaları değiştirildi ve bu durum Putin’in 2030’lara kadar iktidarda kalmasına olanak tanıdı.
Ancak Trump, 22. Anayasa Değişikliğini değiştirmek için büyük zorluklarla karşılaşacak, çünkü bunun için ABD eyaletlerinin dörtte üçünün onayı gerekmekte ve mevcut siyasi ortamda bu pek mümkün görünmüyor.
Trump, şu anda en yaşlı seçilmiş Başkan konumunda ve ikinci dönemi 2029 Ocak ayında sona erdiğinde 82 yaşında olacak. Üçüncü bir dönem için kapıyı açık bıraktığı Air Force One’daki konuşmasında, yakın zamanda Walter Reed Ulusal Askeri Tıp Merkezi’nde MR ve bilişsel testlerden geçtiğini de belirtti. Sağlığının çok iyi olduğunu ifade etti, ancak daha fazla ayrıntı paylaşmadı.
80’li yaşlarına yaklaşan bir bireyin sağlığıyla ilgili endişeler önümüzdeki yıllarda daha da artabilir.
Cumhuriyetçilerin içinde tam destek yok
CNN’in siyasi yorumcusu Scott Jennings, Cumhuriyetçilerin Trump’ın Anayasa’yı ihlal ederek iktidarda kalma çabalarına büyük ölçüde karşı çıkacaklarını ifade etti.
Jennings, Trump’ın 2028 için ortaya koyduğu tüm mesajların dikkate alınmaması gerektiğini savundu. “Rakipleriyle oynuyor ve bu tür şeyler yaptığında onları ne kadar çılgına çevirdiğini biliyor,” dedi.
Bannon gibi isimler “plan” hakkında ciddi şekilde konuşmaya devam ettikçe ve Trump’ın 2028 mesajları sürdürdükçe, üçüncü dönem çabaları gündemde kalmaya devam edecektir. Eğer Trump bir şekilde görevde kalmaya çalışırsa, bu durumun Yüksek Mahkeme’ye taşınması kaçınılmaz olacaktır. Trump’ın atadığı yargıçlardan biri olan Amy Coney Barrett, 22. Anayasa Değişikliği’nin üçüncü bir dönemi yasakladığına dair net bir yorumda bulundu.
Bu durumda, Trump’ın Ocak 2029’da görevi bırakması muhtemel görünüyor.
