Klinik Psikolog Hilal Savaş, büyük depremlerin yalnızca fiziksel yapılar üzerinde değil, bireylerin psikolojik durumları üzerinde de kalıcı etkilere yol açtığını vurguladı. Savaş, özellikle depremin ilk günlerinde ortaya çıkan psikolojik tepkilerin dikkate alınmasının önemini belirterek, “Depremler, kişide kontrol kaybı hissi, güven duygusunda sarsılma ve hayatta kalma korkusunu uyandırabilir. Bu dönemde pek çok kişi şok ve inkâr, yoğun korku, uyku problemleri, ani irkilme, öfke patlamaları, içe kapanma ve suçluluk duygusu gibi ruhsal tepkiler sergileyebilir. Bu tür tepkiler, travmatik olaylar sonrası yaşanan normal ve beklenen süreçlerdir. Eğer bu belirtiler iki haftadan fazla sürerse veya günlük yaşamı olumsuz etkilerse, profesyonel destek almak kritik öneme sahiptir” dedi.
Savaş, bazı bireylerin travma sonrası kontrol kaybı yaşayarak içselleştirilmiş yetersizlik veya suçluluk duygularına kapılabileceğini belirtti. Kontrol hissinin yavaş yavaş yeniden kazanılmasının sürecin en önemli adımı olduğunu vurguladı. Yetişkinlerde duyguların genellikle bedensel boyutta hissedildiğini ifade eden Savaş, travma sonrası bedensel denge sağlamak için mindfulness teknikleri (beden taraması, ayak basma egzersizleri, nefes ile gevşeme) uygulanabileceğini söyledi. Depremlerin bireysel travmaların yanı sıra toplumsal travmalar da olduğunu belirten Savaş, yararlılık duygusunun psikolojik dayanıklılığı arttırdığını ifade etti. Bireylerin toplumsal katkılarda bulunmalarının travmayı daha aktif bir iyileşme sürecine dönüştürebileceğini ekledi. Ayrıca, medya maruziyetinin sınırlandırılması gerektiğine dikkat çekti; çünkü sürekli deprem haberleri izlemek kaygıyı artırabiliyor. Bilgi almak yeterli demekle beraber, maruz kalmanın yıpratıcı olduğunu belirtti.
ÇOCUKLARIN DÜNYASINDA SARSICI ETKİLER
Klinik Psikolog Hilal Savaş, depremlerin yalnızca yetişkinleri değil çocukları da derinden etkilediğini hatırlattı. Savaş, “Depremler çocukların fiziksel, duygusal, bilişsel ve sosyal dünyalarında derin izler bırakır. Özellikle küçük yaş grubundaki çocuklar için dünya güvenli bir yer olarak algılanırken, bu tür yıkıcı olaylar bu algıyı sarsabilir. Çocuklar yaş ve gelişim düzeylerine göre farklı tepkiler verebilir. Okul öncesi çocuklarda alt ıslatma, parmak emme, aşırı bağlılık gibi davranış değişikliklerinin; ilkokul çağındaki çocuklarda karın ve baş ağrısı gibi somatik şikayetler, dikkat dağınıklığı ve suçluluk duyguları; ergenlerde ise sosyal çekilme, varoluşsal sorgulamalar, duygusal dalgalanmalar ve geleceğe dair kaygıların sıkça görüldüğünü belirtti. Ebeveyn tutumunun çocukların bu süreci atlatmasında belirleyici bir faktör olduğunu vurguladı. Çocukların duygularını bastırmak yerine ifade etmelerine olanak tanınması gerektiğini belirten Savaş, “Çocuğu susturmayın; onlara eşlik edin. ‘Korkmana gerek yok’ ifadeleri yerine, ‘Evet, çok korkmuştuk ama birlikteyiz’ gibi güven veren cümleler tercih edilmelidir” dedi. Ayrıca sürekli haber izlemek kaygıyı artırdığını da ekledi. Çocukların oyunlar aracılığıyla yaşadıklarını ifade edebileceğini ve günlük rutinlerin yeniden oluşturulmasının onlara güven hissi kazandıracağını ifade etti. Yemek, uyku, oyun ve okul gibi temel alanlarda tahmin edilebilirliğin sağlanmasının önemine dikkat çekti. Ayrıca, bedensel temasın çocuklar için güçlü bir güven hissi oluşturduğunu belirtti.
NE ZAMAN UZMAN DESTEĞİ ALINMALI?
Deprem sonrası çocuklarda yoğun öfke, içe kapanma, okula gitmeyi reddetme, aşırı tetikte olma hali, kalıcı kabuslar ve bedensel yakınmalar gibi durumlar iki haftadan uzun sürerse mutlaka uzman desteği alınması gerektiğini belirten Savaş, “Unutulmamalıdır ki çocuklar yaşadıkları olaylardan ziyade, o olay sırasında çevrelerinden aldıkları duygusal tonu içselleştirir. Ebeveynin sakinliği, dürüstlüğü ve tutarlılığı, çocuğun içsel güvenini yeniden inşa etmesinde en büyük rehber olacaktır” dedi.
